*Του Νίκου Ράπτη
Ενώ ξεκινούσε η Παγκόσμια Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP26) στην Γλασκώβη, στα τέλη Οκτωβρίου 2021, το ελληνικό Κόμμα για τα Ζώα και το Κόμμα Πειρατών Ελλάδας διοργάνωσαν μια διαδικτυακή ενημερωτική εκδήλωση με θέμα «COP26: Τι μπορούμε να ελπίζουμε, τι θα έπρεπε να οραματιζόμαστε». Σκοπός της εκδήλωσης ήταν να «μετρηθεί» από τους καλεσμένους (πολιτικούς, επιστήμονες και ακτιβιστές) η απόσταση μεταξύ του «εφικτού» και του «επιθυμητού». Σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές, όλα δείχνουν πως (εκτός καταπληκτικού απροόπτου) η COP26 θα είναι μια μεγάλη αποτυχία. Θα υπολειφθούμε κατά πολύ ως ανθρωπότητα από το να πετύχουμε το «εφικτό», ενώ θα θεωρείται ακόμα πιο «ουτοπικό» το απολύτως απαραίτητο.
Στην εκδήλωση μίλησαν η Κριστίν Τέινισεν, γερουσιαστής του Κόμματος για τα Ζώα στο ολλανδικό Κοινοβούλιο, η Όλγα Κήκου, διευθύντρια της μεγαλύτερης φιλοζωικής οργάνωσης του κόσμου, της Compassion in World Farming στην Ευρωπαϊκή Ένωση (CIWF-EU), η Ζωή Βροντίση, ερευνήτρια στο ΕΜΠ και πρώην πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (2015-2020), ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, στέλεχος του οικολογικού κινήματος και διευθυντής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου για τους Πρόσφυγες, ο Σταύρος Κέππας, μετεωρολόγος και μεταδικτατορικός ερευνητής στο Φυσικό Τμήμα του ΑΠΘ και η Αλία Παπαγεωργίου, δημοσιογράφος και αντιπρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων. Τις εισηγήσεις σχολίασαν οι Γιάννης Παρασκευόπουλος από το κόμμα «Πράσινοι», ο Θανάσης Γούναρης από τους «Πειρατές» και η Ειρήνη Ρουχωτά από το ελληνικό Κόμμα για τα Ζώα.
Ας δούμε αναλυτικότερα δύο από τις εισηγήσεις που είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον
Kριστίν Τέινισεν: εθνικές κλιματικές πολιτικές και δίκαιη χρηματοδότηση των φτωχότερων κράτων
Στην παρέμβασή της, η Κχιστίν Τέινισεν πρόκρινε δύο επίδικα για την COP26.
Φιλόδοξες και πετυχημένες εθνικές κλιματικές πολιτικές
To πρώτo, είναι να αποκτήσουν όλα τα κράτη φιλόδοξους κλιματικούς στόχους και πολιτικές που να μπορούν πράγματι να μετριάσουν την Κλιματική Κρίση. Μετά την COP25 στο Παρίσι, πολλά κράτη εκπόνησαν, για πρώτη φορά, εθνικές κλιματικές πολιτικές, με αντίστοιχους στόχους. Δυστυχώς όμως, κανένα κράτος (πλην της… Γκάνας) δεν έκανε όσα έπρεπε για να πετύχει τους στόχους αυτούς. Επιπλέον, έχει εκτιμηθεί πως, ακόμα και αν όλα τα κράτη πετύχαιναν τους εθνικούς τους στόχους, η μέση θερμοκρασία του Πλανήτη θα γινόταν αβίωτη, καθώς θα αυξανόταν κατά 2.7-3οC έως το τέλος του αιώνα.
Ιδιαίτερη είναι στον τομέα αυτόν η ευθύνη των ΗΠΑ και της Κίνας, που μαζί εκλύουν σχεδόν τους μισούς θερμοκηπικούς ρύπους (40-45%). Οι δύο αυτές δυνάμεις, λειτουργούν επίσης ως «ελκυστές» για δύο διαφορετικές ομάδες κρατών. Οι ΗΠΑ μπορούν να κινητοποιήσουν την αναπτυγμένη Δύση, ενώ η Κίνα τις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι ΗΠΑ του Μπάιντεν συμβάλλουν θετικά στην κλιματική δικαιοσύνη, θέτοντας ιδιαίτερα φιλόδοξους στόχους. Δυστυχώς όμως, η Κίνα, ο μεγαλύτερος ρυπαντής του πλανήτη, δείχνουν ασυγχώρητη αδράνεια για τα τεκταινόμενα στην COP26.
Κλιματική χρηματοδότηση
Ιστορικά, τα πλούσια κράτη έχουν αποδεχθεί πως έχουν μεγάλη ευθύνη στη δημιουργία της Κλιματικής Κρίσης. Αυτά καλοούνται να χρηματοδοτήσουν τον μετριασμό και την προσαρμογή των φτωχότερων κρατών στην κρίση. Έτσι, στην COP25 οι αναπτυγμένες χώρες δεσμεύτηκαν να χρηματοδοτούν με 100 δις δολάρια τον χρόνο τις κλιματικές πολιτικές των φτωχότερων κρατών. Δυστυχώς και αυτή η υπόσχεση έμεινε στα χαρτιά. Στόχος της COP26 είναι να τηρηθούν οι δεσμεύσεις, αλλά και να αυξηθούν τα ποσά για κλιματική βοήθεια των πλουσίων προς τα φτωχά κράτη.
Τι θα έπρεπε να μπορεί να γίνει: κρίσιμες κλιματικές πολιτικές που επηρεάζουν την καθημερινότητα των πολιτών και αντιμετώπιση του λόμπινγκ των ρυπαντών
Όσον αφορά αυτά που θα έπρεπε επίσης να γίνουν, αλλά δεν ανήκουν στον «ορίζοντα» του εφικτού υπό τους παρόντες συσχετισμούς δύναμης, η Κριστίν έθεσε δύο ζητήματα:
Το πρώτο είναι να ασχοληθεί επιτέλους η πολιτική με κρίσιμες πολιτικές κλιματικής μετάβασης, που όμως αλλάζουν την καθημερινότητα των πολιτών και μπορεί να έχουν πολιτικό κόστος. Η ενεργειακή μετάβαση, από τα ορυκτά καύσιμα στις ΑΠΕ, είναι σχετικά απλή υπόθεση, που δεν επισύρει μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ζωής μας. Οι κυβερνήσεις όμως, δεν τολμούν ούτε καν να αναφερθούν στις «δύσκολες» και «αντιπαθητικές» αλλαγές, που αφορούν στον πώς ή/και πόσο μετακινούμαστε, τρεφόμαστε, στεγαζόμαστε, που είναι εξίσου σημαντικές για τον μετριασμό και την προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Ρόλος των φιλοζωικών και οικοκεντρικών οργανώσεων και κομμάτων είναι ακριβώς να πιέζουμε ώστε να μετατοπίσουμε το πολιτικό σύστημα προς μια πιο ρεαλιστική (και ριζοσπαστική) προσέγγιση στην Κλιματική Κρίση.
Το δεύτερο είναι να υπάρξει μια οργανωμένη αντίδραση στην υπερβολική ισχύ των λόμπι, που κατορθώνουν να διαστρέφουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και να αποφασίζουν ποια λαϊκά αιτήματα «δικαιούνται» ή όχι να γίνουν αντικείμενο της πολιτικής συζήτησης.
Ειρήνη Ρουχωτά: Κλιματική Συνάντηση πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων για μια Εθνική Κλιματική Ενότητα
Η φοιτήτρια Ειρήνη Ρουχωτά, μέλος του Πανελλαδικού του ελληνικού Κόμματος για τα Ζώα, πρότεινε μία ενδιαφέρουσα πολιτικά ιδέα, που μας φαίνεται εξαιρετικά γόνιμη στη σημερινή συγκυρία.
Στόχος είναι η διαμόρφωση μιας «Εθνικής Κλιματικής Ενότητας» (ΕΚΕ) με την αποδοχή ενός πλαισίου που περιγράφεται από δύο πολιτικές παραδοχές και τρεις πολιτικές κατευθύνσεις. Η ΕΚΕ απευθύνεται σε όλες τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, αλλά και στους πολίτες, που συμφωνούν με το πλαίσιο αυτό. Στόχος της είναι να μετατοπιστεί συνολικά το πολιτικό σύστημα της χώρας μας πέραν της «Κλιματικής Αμεριμνησίας» των τελευταίων τριάντα ετών.
Οι δύο πολιτικές παραδοχές: Η Κλιματική Κρίση ως νέο πολιτικό πλαίσιο
Πρώτον, η Κλιματική Κρίση δεν πρέπει να θεωρείται ως μια ακόμα «τομεακή» πολιτική, όπως είναι π.χ. η εξωτερική πολιτική, η οικονομία, οι κοινωνικές παροχές (παιδεία, υγεία, ασφάλεια, στέγαση κ.λπ). Είναι αντίθετα το νέο πλαίσιο, μέσα στο οποίο εξελίσσονται όλες οι τομεακές πολιτικές. Με άλλα λόγια, δεν χρειαζόμαστε πια «κλιματικά υπουργεία», αλλά Κλιματικές Κυβερνήσεις, που θα ξεκινούν τις πολιτικές τους παρεμβάσεις αποδεχόμενες τα όρια που τους θέτει το πρώτο πολιτικό τους καθήκον, δηλαδή ο μετριασμός και η προσαρμογή στην Κλιματική Κρίση.
Δεύτερον, όλες οι πολιτικές δυνάμεις, της δεξιάς, του κέντρου, της αριστεράς μα και της οικολογίας, χρειάζεται να αναπροσαρμόσουν τις ιδεολογικές και προγραμματικές τους θέσεις και τις συμμαχίες τους υπό το πρίσμα της Κλιματικής Κρίσης. Χρειαζόμαστε, με άλλα λόγια, έναν νέο συντηρητισμό, φιλελευθερισμό, προοδευτισμό και ριζοσπαστισμό, που θα αποσκοπεί, σεβόμενο τις παραδόσεις του, στον μετριασμό και στην προσαρμογή στην Κλιματική Κρίση.
Οι τρεις πολιτικές κατευθύνσεις: αποδέσμευση από τα ορυκτά καύσιμα, δίκαιη τιμολόγηση όλων των υπηρεσιών και των αγαθών και προσαρμογή της Ελλάδας στις περιβαλλοντικές προδιαγραφές του ΟΗΕ και της ΕΕ
Όσον αφορά τις πολιτικές κατευθύνσεις που πρέπει να έχει η «Εθνική Κλιματική Ενότητα», η Ειρήνη παρουσίασε τρεις:
Πρώτον, η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα (συμπεριλαμβανομένου του φυσικού αερίου).
Αυτή η επιλογή προϋποθέτει προφανώς το σταμάτημα κάθε επιδότησης και κάθε φοροαπαλλαγής στην κατανάλωση και στην αξιοποίηση ή στην αναζήτησή κοιτασμάτων ορυκτών καυσίμων.
Όσον αφορά τα κοιτάσματα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, ρίχτηκε η ιδέα να αρχίσει η εξωτερική πολιτική της πατρίδας μας να διαμορφώνει μια εναλλακτική προοπτική από εκείνη της διαμάχης με την Τουρκία για την εκμετάλλευση του δήθεν «ενεργειακού πλούτου» που υπάρχει στη ΝΑ Μεσόγειο, στην οποία έχουμε προφανώς εγκλωβισθεί ως Ελλάδα, με σημαντικό οικονομικό και πολιτικό κόστος.
Η εναλλακτική αυτή οπτική θα ήταν το συμφωνημένο σταμάτημα κάθε προσπάθειας εξόρυξης ορυκτών καυσίμων σε ολόκληρη την περιοχή, με μια πολυμερή διεθνή συμφωνία που θα περιλάμβανε όλα τα κράτη της ΝΑ Μεσογείου. Η συμφωνία αυτή θα έπρεπε να περιλαμβάνει και την προστασία και ανάδειξη της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων της θαλάσσιας αυτής περιοχής.
Δεύτερον, η δίκαιη τιμολόγηση του κλιματικού κόστους όλων των υπηρεσιών και των αγαθών.
Είναι σήμερα γενικώς παραδεκτό πως η τιμολόγηση του κλιματικού κόστους στα προϊόντα και στις υπηρεσίες είναι ο πιο κοινωνικά δίκαιος και αποτελεσματικός τρόπος να μετακινηθεί η οικονομία προς την κλιματική ουδετερότητα. Μην τιμολογώντας τη ρύπανση, ουσιαστικά μεταφέρουμε το κοινωνικό κόστος της παραγωγής και της κατανάλωσης «βρώμικων» αγαθών και υπηρεσιών σε εκείνους που δεν τα καταναλώνουν, και μάλιστα στους πιο φτωχούς, και μάλιστα στις επόμενες γενιές.
Ο Ο.Ο.Σ.Α έχει προτείνει ως τιμή τα 160€ τον τόνο των ισοδύναμων με το διοξείδιο του άνθρακα κλιματικών ρύπων, έως το 2030 (διπλάσιο από ότι κοστολογείται σήμερα στην ΕΕ). Για να τιμολογηθούν σωστά τα προϊόντα και οι υπηρεσίες, θα χρειαστεί άρα μια σοβαρή αναδιανομή του εισοδήματος διεθνώς. Στο εσωτερικό, θα χρειαστεί επέκταση του Ελαχίστου Εγγυημένου Εισοδήματος, αλλά και η μετατόπιση της φορολογικής ύλης, από τη φορολόγηση του εισοδήματος στην φορολόγηση της ρύπανσης. Εξάλλου, έρευνες έχουν δείξει πως οι πλουσιότεροι μπορεί να ρυπαίνουν και 70 φορές περισσότερο από ότι οι πιο φτωχοί!
Τρίτον, η προσαρμογή της Ελλάδας στις κλιματικές και περιβαλλοντικές προδιαγραφές της ΕΕ και του ΟΗΕ
Όσο κι αν υπολείπονται του δέοντος, η ΕΕ και ο ΟΗΕ έχουν καθορίσει αναλυτικούς κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους, σε πολλούς τομείς. Η Ελλάδα ιστορικά συνηθίζει να προσυπογράφει τις σχετικές διεθνείς συμφωνίες και μετά να μην τις τηρεί. Θεωρούμαστε έτσι η χώρα «των αστερίσκων» (της μη ύπαρξης στοιχείων), των παρατάσεων, των εξαιρέσεων και των… καταδικών στα διεθνή δικαστήρια. Καμία πολιτική δύναμη δεν μπορεί να συμφωνεί με την παράταση αυτής της ντροπιαστικής και αναποτελεσματικής πρακτικής.
Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να δουν ολόκληρη την εκδήλωση στο κανάλι του Κόμματος για τα Ζώα στο YouTube (@Κόμμα για τα Ζώα/animalpolitics).
*Ο Νίκος Ράπτης είναι εκπαιδευτικός, μέλος του Συντονιστικού του Κόμματος για τα Ζώα. Το βιβλίο του «Πολιτική Φιλοζωία» (2020) κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο».
